De komende jaren zien we grotere veranderingen in de zorg van ouderen ontstaan. Het aantal alleenstaanden boven de 65 jaar gaat de komende decennia groeien van 1,2 naar 2 miljoen. Deze vergrijzing leidt, in combinatie met een overheid die zich minder met de zorg wil bemoeien en hervorming van de langdurige zorg, tot een explosieve groei in de vraag naar aantrekkelijke woonoplossingen voor ouderen. Maar kunnen we die groei wel aan? Uit onderzoek van Ipso Facto en ouderenorganisatie ANBO blijkt dat er een groot tekort aan ouderenwoningen is. Ruim de helft van de gemeenten verwacht in 2020 niet over voldoende geschikte huisvesting te beschikken. Kunnen we dit probleem voor zijn? En hoe wordt er rekening met de wens van hoe ouderen tegenwoordig willen wonen gehouden?

Sabine Megens de Meza, partner van het adviesbureau On(t)roerend goed, kan hierover meepraten. Het adviesbureau ontwikkelt, realiseert en organiseert namelijk in toekomstbestendig wonen. Ze vertelt: "Ook mijn eigen ouders en familieleden worden ouder. Mijn moeder is een sterke vrouw maar kwetsbaar en heeft verschillende chronische ziektes, mijn vader staat naast haar waardoor ik me nu nog geen zorgen maak. Maar hoe zou dit gaan als mijn vader er niet meer zou zijn?"

Op zoek naar coöperatieve woonvormen
Dankzij haar achtergrond kan Sabine zich inzetten voor het versnellen en versterken van initiatieven voor toekomstbestendig wonen. "Mijn professionele connectie is dat ik bij Zilveren Kruis werkzaam ben geweest als manager, beleidsmaker, conceptontwikkelaar en zorginkoper. Mijn hart ligt bij innovatie, de zorg en het verbinden van mensen," licht ze toe.

De vraag naar vernieuwende woonvormen voor ouderen neemt structureel toe. Ouderen zijn op zoek naar een toekomstbestendige woonomgeving die met ze mee kan groeien, ook als de zorgbehoeften toenemen. Daarentegen verdwijnen de bestaande voorzieningen waar mensen beschermd kunnen wonen. Het aantal plaatsen in bijvoorbeeld verzorgingshuizen en de geestelijke gezondheidszorg neemt sterk af. En mensen wordt gevraagd langer thuis te wonen. Scheiden van wonen en zorg heet dat. Sabine vindt dat er wel goede alternatieven moeten zijn en zegt: "Coöperatieve woonvormen kunnen daarin voorzien. Dit zijn woonvormen waar bijvoorbeeld verschillende generaties samenleven en elkaar waar mogelijk support in het leven geven. Er is zorg in de buurt en algemene voorzieningen zoals een café, restaurant, kinderopvang, bibliotheek, expositieruimte of kinderboerderij met en door bewoners worden verzorgd. Zo houden de bewoners zelfregie over het leven/zorg houden en kunnen ze gelukkig(er) ouder worden."

Momenteel komen deze woonvormen nog maar heel beperkt van de grond. Sabine probeert daar verandering in te brengen door samen met Zilveren Kruis vernieuwende woonconcepten samen met zorginstellingen te ontwikkelen. Ze legt uit: "Zorginstellingen hebben meestal een groot bezit aan vastgoed op hun balans en dit is vaak meer en anders dan waar behoefte aan is. Variërend van mooie landhuizen tot kolossale verzorgingsflats uit de jaren zeventig. Niet meer inzetbaar voor de 'care', maar wel voor vernieuwde woonvormen die passen bij de maatschappelijke uitdagingen en behoeften van nu en in de toekomst."

Nieuwe kijk op vastgoed
De hervorming van de langdurige zorg, de explosieve groei in de vraag naar ouderenwoningen en de leegstand van 'klassieke' verzorgingshuizen vraagt om andere vastgoed-strategieën. Het gaat niet meer alleen om fysiek ontwerpen in steen maar ook over het sociaal ontwerpen van woongemeenschappen. Sabine vertelt: "Door samen te werken met zorgorganisaties en woningcorporaties bieden we nieuwe oplossingen voor bestaand en leegstaand vastgoed. Daarbij denken we niet alleen mee over een nieuwe manier van wonen, we ontzorgen zorginstellingen ook in sociaal beheer van de woonomgeving."

Betrokken woongemeenschappen
"On(t)roerend Goed maakt het verschil door bijvoorbeeld ouderen te ondersteunen bij het laten uitkomen van hun woon- en zorgwensen. We staan aan de vooravond van betrokken woongemeenschappen. Een plek waar mensen zelfstandig kunnen wonen en zorgeloos, gelukkig oud kunnen worden," vertelt Sabine. Door het samenbrengen van eigenaren van leegstaand (zorg)vastgoed en groepen mensen die op zoek zijn naar woonruimte, helpt Sabine bij de transformatie van het vastgoed naar een eigentijdse manier van wonen. Een toekomstbestendige plek waar zelfstandig wonen en nabuurschap samengaan.

Grootste uitdagingen
Bij het realiseren van de toekomstbestendige woonomgevingen loopt Sabine tegen uitdagingen aan. "De overheid streeft ernaar om ouderen langer zelfstandig te laten wonen en veel ouderen willen dat zelf ook. Corporaties, zorgorganisaties, leveranciers en bewoners spelen daarop in, maar zoeken de oplossing vaak in fysieke en materiële aspecten van het wonen. Je kunt hierbij denken aan een aangepaste badkamer of een rolstoelvriendelijke woonomgeving."

"Voor ouderen zelf zijn sociale aspecten van de leef- en woonomgeving zeker zo belangrijk. Gelukkig krijgen organisaties ook steeds meer aandacht voor de sociale aspecten van de leef- en woonomgeving. Veel ouderen kiezen voor een leven in ouderencomplexen, voornamelijk om de gezelligheid. Maar dat valt in de praktijk veelal tegen. Sociale verbondenheid en participatie zijn belangrijk voor de gezondheid en het persoonlijke welzijn van ouderen. Sociale verbindingen met anderen zijn een belangrijke bron van zingeving en vormen het fundament voor zelfredzaamheid en eigen regie. Hoe kwetsbaarder men is des te sneller de gezondheid en het gevoel van welzijn afneemt. Het gevoel van de eenzaamheid neemt toe waardoor zelfredzaamheid snel afneemt," licht Sabine toe. De belangrijkste vraag die dan ook vaker moet worden gesteld is: wat kunnen bewoners zelf doen om hun wooncomplex leuk en levendig te maken?

Een andere uitdaging die door Sabine wordt ervaren, is het vinden van geschikte nieuwe woonlocaties. De markt is veelal in handen van grote marktpartijen. Er is meer samenwerking met grond- en vastgoedeigenaren nodig om tot een plek te komen.

Vroeg om de tafel met verschillende partijen
Sabine en haar partners werken vanuit de overtuiging dat mensen een groot deel van de kwaliteit van de woonomgeving zelf bepalen en dat de gebouwen en leefomgeving hierin een ondersteunende rol spelen. "Doordat wij met een team van verschillende partijen samenwerken kunnen ontwikkelaars, corporaties of vastgoedeigenaren vanaf het vroegst mogelijke moment actief in gesprek met partijen zoals de gemeente, (toekomstige) bewoners, omwonenden, zorginstellingen en ondernemers gaan," vertelt Sabine.